Zdarza się, że po obdarowaniu danej osoby, nasze relacje z nią psują się. Wtedy też zastosowanie może mieć instytucją odwołania darowizny.

Jak można odwołać darowiznę?

Darowizny mogą mieć różny charakter. Zdarza się, że są to drobne darowizny życia codziennego, prezenty, ale często mamy też do czynienia z przekazaniem majątku pokaźnej wartości, kiedy na przykład jeden z członków rodziny jeszcze za życia chce podzielić posiadane dobra między bliskich. Tego typu czynność prawna może też dotyczyć osób niespokrewnionych z obdarowującym, na przykład przyjaciół lub też instytucji takiej jak na przykład fundacja.

Żeby odwołanie darowizny było skuteczne, wystarczy jednostronne oświadczenie woli darczyńcy. Obdarowany oczywiście nie musi wyrazić zgody, żeby doszło do odwołania.

Warto wiedzieć, że przepisy nie wymagają, aby odwołanie darowizny miało formę pisemną. Jest ona jednak niezbędna, dla celów dowodowych.

Czy odwołać można darowiznę tylko niewykonaną?

Kwestie odwołania darowizny reguluje kodeks cywilny. Art. 896 dotyczy darowizny jeszcze niewykonanej. Jeśli na przykład strona zobowiąże się w umowie do przekazania obdarowanemu pewnych dóbr, ale jeszcze faktycznie tego nie uczyni – mamy do czynienia z darowizną niewykonaną. Gdyby jej wykonanie nie mogło nastąpić bez uszczerbku dla utrzymania się obdarowanego (z uwzględnieniem jego usprawiedliwionych potrzeb) lub dla wykonania przez niego obowiązku alimentacyjnego, istnieje możliwość wycofania się z umowy.

Zdarza się jednak i jest to znacznie częstszy przypadek, że darowiznę wykonano, ale zachodzą przyczyny, z powodu których obdarowany zmienia zdanie. Taką sytuację przewiduje art. 898 § 1 kodeksu cywilnego. Odwołanie tego typu darowizny jest możliwe w przypadku dopuszczenia się przez obdarowanego względem darczyńcy rażącej niewdzięczności

Jak rozumieć pojęcie rażącej niewdzięczności?

Problem może stwarzać interpretacja pojęcia rażąca niewdzięczność. Przede wszystkim, warto mieć na uwadze, że jeśli jakieś zachowanie jest zgodne z prawem, ale niezgodne z kodeksem moralnym darczyńcy (na przykład obdarowany nie bierze udziału w praktykach religijnych), nie będzie to dla niezwisłego sądu przyczyna pozwalająca na odwołanie darowizny. 

Rażącą niewdzięczność można rozumieć na przykład jako popełnienie przestępstwa skierowanego przeciwko darczyńcy. Może mieć to miejsce na przykład, gdy obdarowany okradnie darczyńcę. Inną przyczyną jest naruszenie dóbr osobistych darczyńcy. Przykładem może być pomówienie. Odwołanie darowizny wykonanej usprawiedliwia również odmówienie pomocy w chorobie. Istotny jest tu powód odmowy i skala problemu. Nie można na przykład uznać za rażącą niewdzięczność odmowę pomocy, jeśli obdarowany sam choruje lub jeśli darczyńca nadużywa swojej pozycji. Rażącą niewdzięcznością będzie również zerwanie kontaktów z darczyńcą, wbrew woli darczyńcy.

Warto też wspomnieć, że wszystkie przyczyny muszą być związane bezpośrednio z osobą darczyńcy. Jeśli obdarowany popełni przestępstwo wobec bliskich osoby, od której otrzymał darowiznę, nie będzie to rażącą niewdzięcznością.

W jakiej formie można odwołać darowiznę?

Każda rzecz może być przedmiotem odwołania darowizny. Darczyńca może chcieć zwrotu także gotówki. W przypadku nieruchomości, przeszkodą w odwołaniu darowizny nie jest nawet wpis do księgi wieczystej.

Czy w zależności od przedmiotu odwołania inna będzie forma? W przypadku nieruchomości, przekazanie jej następuje aktem notarialnym. Odwołanie natomiast nie wymaga formy szczególnej. 

Warto też mieć na uwadze, że kodeks cywilny przewiduje konkretny termin, w którym możliwe jest odwołanie darowizny. Może ono nastąpić nie później niż po roku od dnia, w którym darczyńca dowiedział się o niewdzięczności. Oznacza to, że w praktyce odwołać darowiznę można nawet lata po jej wykonaniu. 

Materiał przygotowano na podstawie informacji pochodzących ze strony: Kancelaria Klisz i Wspólnicy.