W przeszłości - Główna, Wiedeńska, Cesarza Wilhelma, Hermana Göringa, Jagiellońska i Dzierżyńskiego, a obecnie - 11 Listopada. Powstała pod koniec XVIII wieku jako część szlaku cesarskiego prowadzącego z Wiednia przez Białą do Lwowa. Była największym bialskim traktem handlowym i spacerowym, który od roku 1903 oświetlały lampy elektryczne. W sklepach przy tej ulicy dostać było można prawie wszystko.
 
W obecnym kształcie główny deptak stolicy Podbeskidzia powstał w latach 1772-1785. Droga była fragmentem traktu środkowogalicyjskiego, który łączył Białą przez Kraków ze Lwowem. Z biegiem czasu wraz z rozwojem przemysłu w Bielsku i Białej zabudowa po obu stronach rzeki nabierała wielkomiejskiego charakteru. Na całej długości ulicy znajdowały się eleganckie sklepy, restauracje i kawiarnie. Poprzez porównanie do głównego bulwaru wiedeńskiego, drogę nazywano "małą Kärtner Strasse".
 
Towary modne i manufakturowe
 
Rozpoczynając spacer od strony bielskiej, pod numerem 1 znajduje się klasycystyczny dom burmistrza M. B. Scholza, który jest najstarszym budynkiem w tej części ulicy. Gmach został wybudowany w latach 90-tych XVIII wieku. Funkcjonowała w nim znana cukiernia „Conditorei” Eugeniusza Frankla oraz sklep z galanterią skórzaną i modą męską Jana Prochaski.
 
Neorenesansowa narożna kamienica pod numerem 2 była domem Ignacego Löwenberga, gdzie mieścił się założony w roku 1852 sklep „Towary modne i manufakturowe”. Natomiast pod trójką znajduje się późno-klasycystyczna kamienica Kolbenheyerów z ok. 1870 r. Po roku 1890 prosperował w niej sklep Jana Prochaski z odzieżą i artykułami sportowymi.
 
Kamienice nr 4 (Kurta Jankowskiego) oraz nr 6 (Oskara Pfistera) pochodzą z roku 1912. Obie są dziełem architekta Ernsta Lindnera. Pod numerem 5 znajdował się Bielsko-Bialski Bank Eskomptowy i Wekslowy. Była to jedna z wielu instytucji finansowych bogatego Bielska.
 
Dawny zajazd i dom spedycyjny z początku XIX w. z szeroką bramą i arkadowymi krużgankami od strony podwórza mieścił się pod numerem 7. Od roku 1778 prowadziła tędy słynna „cesarka”, a do zajazdu przybywały dyliżanse z samego Wiednia i Lwowa. Uruchomiony w roku 1773 dyliżans pierwotnie przewoził jedynie przesyłki i towary. Pierwsi pasażerowie przyjechali do Bielska w dniu 23 maja 1775r.
 
Okaleczony most na Białej

Neobarokowa kamienica pod numerem 8 projektu Titusa Neugebauera należała do radcy dworskiego Wiktora Burdy. Mieściły się w niej apteka „Pod Koroną” Juliusza Drancza oraz sklep konfekcji damskiej Maurycego Feliksa. Apteka działa w tym miejscu po dzień dzisiejszy. W tym samym stylu utrzymana jest nadbrzeżna kamienica nr 10, która została wybudowana w latach 1892-93 według projektu Karola Korna. Zwrócona w kierunku rzeki fasada gmachu składa się z płaskiego wykuszu otoczonego czterema kolumnami (po dwie z każdej strony) na wysokich cokołach.

W gmachu z wysokim dachem imitującym kopułę znajdowała się pierwsza siedziba Bielsko-Bialskiego Banku Handlowego i Przemysłowego. Na parterze funkcjonowały założone przez Juliusza Meinla słynne już delikatesy, które przetrwały do 2001 roku. Pod „10” mieszkał znany rzeźbiarz i wykładowca w bielskim plastyku Antoni Biłka, który wspólnie z Ryszardem Sroczyńskim wykonał pomnik Adama Mickiewicza. Na wschodniej ścianie budynku znajduje się tablica informująca o dacie połączenia obu miast w jeden organizm miejski.

Łączący Bielsko z Białą most kratownicowy wybudowano w roku 1895. W 1945 został wysadzony w powietrze przez wojska hitlerowskie. Odbudowany po wojnie, w ostatnich latach uległ modernizacji, lecz z powodu wysokich kosztów nie przywrócono mu przedwojennego wyglądu.
 
Dom schadzek u Haberfeldów

Na miejscu pomnika „Reksia” stała kamienica Haberfeldów. Przy znajdującej się w tym domu restauracji „Centralna” funkcjonował klub nocny, który zwabiał bogatszych panów zamieszkałych po obu stronach rzeki. Budynek ów mocno ucierpiał podczas wysadzania przez Niemców mostu na Białej. W roku 2007 został częściowo odbudowany. Współcześnie swoją siedzibę ma w nim Bank Milenium.
 
Natomiast na miejscu obecnego gmachu Banku PKO S.A. mieścił się zajazd bialski wybudowany u schyłku XVIII wieku oraz Dom Bankowy i kantor filii Wiedeńskiego Towarzystwa Bankowego. Tuż za bankiem znajduje się ul. Łukowa (kiedyś Seeligera), gdzie mieszkał jeden z pierwszych farbiarzy bialskich, Michael Clementis. 
 
Budynek nr 21, to dawny Bank Kupiecki, a wcześniej kamienica Rudolfa Teodora Seeligera, burmistrza Białej w latach 1855-1867, posła do Sejmu Krajowego w Opawie, który w dowód zasług dla rozwoju miasta w roku 1880 otrzymał godność honorowego obywatela Białej. Pod numerem 24 mieszkał właściciel byłej fabryki kapeluszy Teodor Susanka, a kamienica pod „25” była domem Pongratzów, bardzo znanej rodziny wywodzącej się z Liptowa. Kuno von Pongratz był nawet burmistrzem Białej. Na parterze Karol Kupka prowadził sklep szkła i kryształów, a Edward Bellak skład towarów modnych.
 
Kamienica straciła detale

Pod numerem 27 znajdowała się kamienica Roberta Koniga, właściciela składu farb w Bielsku. Na parterze była kawiarnia i cukiernia Eugeniusza Frankla. Sąsiadował z nią dom Loingerów z 1886. W księgarni Kubaczki można było kupić polską literaturę, a po roku 1910 Samuel Propper prowadził sklep z towarami modnymi. Tutaj także Cecylia Rotter miała swoje stoisko z parasolami.
 
Zlokalizowaną pod numerem 29 aptekę "Pod Białym Orłem” założono w 1701r. Jest to jedna z najstarszych aptek w Małopolsce. W pięknej neobarokowej kamienicy z numerem 32 firma Donich&Domes od 1902 roku prowadziła sklep odzieżowy, a Towarzystwo Kółek Rolniczych - sklep spożywczy. Budynek wyróżnia się mansardowym dachem i facjatkami. Natomiast pod numerem 34 odnajdujemy kamienicę Racheli Mehl z 1903 r., którą zbudowano na miejscu parterowego domu rodziny Gersonów. Działała tu restauracja i c.k. trafika właścicielki kamienicy.
 
Numerem 36 oznaczona jest kamienica Juliusza Korna (brata Karola) z 1902 r., którą wybudowano w stylu neorenesansowym. Po pożarze w 1945 roku została wprawdzie odbudowana, lecz straciła wszystkie detale architektoniczne, artykulację ścian, wieżyczki i wykusz. W tym miejscu swoje towary importowane sprzedawał niegdyś Herman Goldberger.

 
Słynna cukiernia Banasia
 
Pod numerem 38 znajduje się dawny ratusz bialski, który zbudowano w 1827 r. Zastąpił on drewniany ratusz na środku pl. Wojska Polskiego i pełnił swoją funkcję aż do 1897 r., kiedy oddano do użytku nowy gmach magistratu i kasy oszczędności. Na parterze znajdowała się słynna cukiernia Banasia, wielokrotnie nagradzana medalami Austriackiego Towarzystwa Sztuki Kulinarnej i Żywienia Gospodarstwa Domowego. Natomiast na pierwszym piętrze działał Sąd Powiatowy.
 
Na rogu z ul. Ratuszową podziwiać można do dziś neobarokowy pałacyk miejski papiernika Alfreda Fijałkowskiego, który był właścicielem Czańca wraz z tamtejszą fabryką tektury. Wcześniej budynek zamieszkiwał znany ród bialskich fabrykantów sukna - Strzygowskich.
 
PS. Autorzy artykułu posługują się współczesną numeracją domów. Opis zabudowy końcowego odcinka ulicy zamieścimy w części II.
Stanisław Biłka, Robert Kowal

Artykuł jest częścią cyklu „Poznaj swoje miasto” i powstał dzięki pomocy Towarzystwa Miłośników Ziemi Bielsko-Bialskiej. Zdjęcie archiwalne pochodzi z albumu „Bielsko-Biała i okolice na dawnej pocztówce”.
Z cyklu „Poznaj swoje miasto” ukazały się:
Zapomniana emancypantka z Bielska