Fabryka Manhardta

Niezwykłe założnie fabryczno -willowe, jakim jest fabryka Manhardta przy ulicy Partyzantów 22 (dawna ulica Blichowa), choć nawiązuje jeszcze do tradycji klasycyzmu pierwszej połowy XIX wieku, reprezentuje już wczesną fazę historyzmu w bielskiej architekturze.

Fabryka powstała najprawdopodobniej w 1826 roku, autor projektu jest nieznany. Za górną granicę powstawania obiektów można przyjąc wpisy do ksiąg wieczystych, gdzie pod rokiem 1869 zanotowano wpis własnościowy fabryki, zaś w 1878 wpis dotyczący obu willi.

Założenie składa sie z trzech części: gmachu głównego fabyki oraz usytuowanych przed nim dwóch bliźniaczych budynków willowych. Budynek fabryczny to przedstawiciel typowej architektury przemysłowej tamtego okresu. Wielokondygnacyjny, na rzucie wydłużonego prostokąta, z dwuspadowym dachem, z elewacją artykułowaną jedynie otworami okiennymi i cienkim gzymsami międzykondygnacyjnymi. Surowy charakter architektury budynku fabrycznego kontrastował z architekturą dwóch willi ustawionych z przodu. Delikatna neorenesansowa artykulacja ścian willi wydobywała bryły budynków na tle budynku fabrycznego. Kompozycję budynków dopełniały klasycyzujące akroteriony, wieńczące niewysoką attykę oraz balkony wspate na klasycyzujących kolumnach (balkony zburzono w 1974 roku).

Niezwykłość tego założenia polega na wyjątkowo spójnej i harmonijnej kompozycji zarówno architektonicznej, jak i urbanistycznej. Autor założenia zakomponował całość w tkance miejskiej, odnosząc sie do charakteru i układu dawnej ulicy Blichowej. Niestety założenie nie znalazło kontynuatorów.