Za nami pierwsze spotkania w ramach tegorocznej, trzeciej już edycji cyklu ?Czuli barbarzyńcy. O kulturze czeskiej w XX wieku?. Tym razem Kolegium Nauczycielskie w Bielsku-Białej świętowało setną rocznicę urodzin Bohumila Hrabala ? jednego z najbardziej znaczących twórców literatury ostatniego stulecia.

Nasycone artystycznie kino

Gośćmi czwartkowego spotkania byli: Ewa Ciszewska ? doktor kulturoznawstwa, badaczka zajmująca się tematyką kina czeskiego, Leszek Engelking ? poeta, literaturoznawca, tłumacz oraz Aleksander Kaczorowski ? biograf Hrabala i tłumacz jego prozy. Spotkanie prowadzili, tradycyjnie już, pomysłodawcy cyklu: Dorota Siwor i Jerzy Marek. Obecni w Kolegium Nauczycielskim miłośnicy twórczości naszych południowych sąsiadów byli świadkami fascynującej dyskusji, jaka szybko narodziła się między zaproszonymi gośćmi. Ewa Ciszewska opowiadała o filmowych adaptacjach prozy czeskiej i swoistym cudzie filmowym, jakim była Czechosłowacka Nowa Fala (do której należeli tacy znakomici reżyserzy jak: Jiri Menzel, Miloš Forman, Jaroslav Papousek). Uczestnicy dyskusji wspólnie zastanawiali się, na czym polegał fenomen czechosłowackiego kina w latach sześćdziesiątych. Aleksander Kaczorowski stwierdził:

- Tam kinematografia nie miała być komercyjna, ale miała być instrumentem ekspresji artystycznej. Było to kino studyjne, festiwalowe, bo tylko tam robiły furorę ?wypasione? pod względem artystycznym filmy.

Reżyserzy sięgali po literaturę, ponieważ doskonale znali się z pisarzami. Niektórzy twórcy literatury mieli swój udział w powstawaniu adaptacji filmowych, jak na przykład Hrabal, który ukończył nawet kurs scenopisarstwa, ale były to jednak wyjątki.

Filmy na podstawie prozy autora ?Pociągów pod specjalnym nadzorem? powstawały od lat 60.  Ewa Ciszewska podkreślała, że początkowo reżyserzy szukali recepty na Hrabala, by później przejść od drapieżnej estetyki przez tonację nostalgiczną, prywatną, aż do kina komercyjnego, oscarowego (lata 70-80.). Zaproszeni do Kolegium Nauczycielskiego goście zgodnie stwierdzili, że najlepszym adaptatorem hrabalowskiej prozy był Jiri Menzel.

Gra z Hrabalem

W drugiej części spotkania Aleksander Kaczorowski z pasją przybliżał słuchaczom postać autora ?Obsługiwałem angielskiego króla?. Jak podkreślał Leszek Engelking, Hrabal to obok Haška jeden z największych prozaików czeskich. Twórca doskonale znany na świecie, a - o ironio -  traktowany przez swoich rodaków raczej z przymrużeniem oka. Kaczorowski ? autor wydanej w 2004 roku ?Gry w życie? - doskonałej biografii pisarza, przytaczał interesujące wątki z jego biografii, uwzględniając w nich tło historyczne. Mówił również sporo o niebanalnych, a wręcz, nie bójmy się tego słowa, dziwacznych ludziach skupiających się wokół Hrabala, jak choćby stryj Pepin oraz kobietach w jego życiu (matka, żona, ale także tajemnicza kobieta, o której informacji doszukują się biografowie). Rozmowa była pełna anegdot, a zgromadzeni w sali miłośnicy czeskiej literatury słuchali jej z uwagą. Kaczorowski zakończył swą opowieść niepublikowanymi dotąd informacjami dotyczącymi tajemniczej śmierci jednego z największych twórców literatury.

Pierwszoligowa impreza

Po raz kolejny bielszczanie mieli okazję wziąć udział w prawdziwej intelektualnej uczcie. Cykl ?Czuli barbarzyńcy? to wydarzenie szczególne, o znaczeniu nie tylko lokalnym, ale wręcz ogólnopolskim. Do tej pory nikomu nie udało się zgromadzić w ramach jednej imprezy kulturalnej tylu znamienitych osobistości związanych z literaturą i kulturą naszych południowych sąsiadów. Na zaproszenie organizatorów do Bielska-Białej przyjeżdżają najbardziej znani, ?pierwszoligowi? autorzy, reżyserzy, artyści, badacze. Każda edycja jest dodatkowo dokumentowana pod postacią wydawnictw książkowych. Jak podkreślił na zakończenie spotkania Aleksander Kaczorowski: - Czuli barbarzyńcy to najważniejsza sprawa polsko-czeska w ostatnim ćwierćwieczu? Piguła, kompendium o czechofilii i czechomanii. Zupełnie unikalna i świetna rzecz. Pomysłodawcy i organizatorzy przedsięwzięcia mają powody do dumy.

Dla miłośników czeskiej literatury ? dobra wiadomość. Spotkania pod szyldem ?Wiek Hrabala? to dopiero początek tegorocznego cyklu. Na pozostałe wydarzenia musimy jednak jeszcze trochę (nie)cierpliwie poczekać.

Katarzyna Jopek

fot. Kolegium Nauczycielskie