Ratusz w Białej został wybudowany według projektu Emanuela Rosta juniora w latach 1895-97. Ten przepiękny budynek nawiązuje neorenesansowym stylem do architektury wiedeńskiej. Był on siedzibą miejskiej Kasy Oszczędności oraz rady miasta Białej. Nie wszyscy jednak wiedzą, że gmach skrywa jeszcze jedną tajemnicę - ma swój własny system tuneli i tajne przejście pozwalające niepostrzeżenie wymknąć się z niego i wyjść do parku.

Nad wielką neorenesansową salą obrad w budynku ratusza czuwał najpierw cesarz Franciszek Józef I, którego popiersie umieszczono nad stołem prezydialnym. W okresie międzywojennym jego wizerunek zastąpiono portretem Józefa Piłsudskiego, a obecnie znajduje się tam godło naszego państwa.

Tajne przejście do parku

Nad budynkiem wznosi się kwadratowa wieża zegarowa z loggią widokową, którą nakrywa wieloboczny hełmem z galeryjką i iglicą. Umieszczony na wieży kurant wygrywa miejski hejnał. Na przełomie wieków mieścił się tutaj także oddział 20-osobowej policji miejskiej i areszt w suterenie.

Nie wszyscy jednak wiedzą, że budynek ratusza skrywa jeszcze jedną tajemnicę - ma swój własny system tuneli i tajne przejście pozwalające niepostrzeżenie wymknąć się z niego i wyjść do parku. Karta Ewidencyjna Budowli Obronnych BB001 informuje, że powierzchnia całego podziemnego kompleksu wynosi 172 m2, a użytkowa 146 m2. W obiekcie znajduje się 17 pomieszczeń (o schronie przeciwlotniczym koło ratusza pisaliśmy TUTAJ).

System tuneli powstał w 1896 jako tajne przejście z ratusza do parku pod tzw. kopczyk. W 1960 roku dokonano przebudowy obiektu. Modernizacja polegała m.in. na likwidacji wyjścia do ogrodu. W tamtym miejscu wybudowano kilka niewielkich pomieszczeń, które mogły pomieścić 30 osób. Wejście do tunelu w podziemiach ratusza zostało zabezpieczone specjalnymi hermetycznymi drzwiami. Do tej części doprowadzono nie tylko elektryczne oświetlenie, ale zainstalowano agregat prądotwórczy oraz centrale alarmową i telefoniczną.

Podziemia mają kilka szybów

Obecnie poruszanie się po obiekcie jest utrudnione, gdyż strop jest niski i trzeba się mocno schylić, a na dodatek w miejscu połączenia budowli austriackiej z częścią dobudowaną w czasach PRL powstało osuwisko, które sprawia, że aby przejść dalej trzeba przecisnąć się przez wąskie gardło i chwilę czołgać. Podziemia mają kilka szybów, którymi można wyjść na górę. Jest tu również dobry system wentylacji.

Gdzieniegdzie widać, jak przyroda wchodzi do obiektu korzeniami. Widoczne jest to nie tylko w systemie wentylacji, ale i w ścianach. Tunel w większości jest zbudowany z pięknej cegły. Warto nacieszyć nim oczy, na co mam nadzieję choć w małej części pozwoli Państwu zamieszczony poniżej krótki film.

***

Na terenie Bielska-Białej znajdują się 103 budowle ochronne, z których 25 rozmieszczonych jest w zakładach pracy, 68 znajduje się pod budynkami mieszkalnymi, a dziesięć pod komunalnym. Wszystkie są zinwentaryzowana i zabezpieczone. Jeśli mają Państwo zdjęcia z ćwiczeń Obrony Cywilnej sprzed lat lub tym podobne, chętnie się z nimi zapoznam.

Jacek Kachel

Na zdjęciu tytułowym: tunele oraz szczelina przeciwlotnicza - rzut z lotu ptaka