Kalendarium Kalendarza Beskidzkiego 2012
Zapraszamy do zapoznania się z Kalendarium, które znajduje się w Kalendarzu Beskidzkim 2012.
Przed 700 laty
6 czerwca 1312 r. Mieszko cieszyński nadał we władanie mieszkańcom Bielska las między Mikuszowicami a Kamienicą (obecnie Cygański Las). Dokument jest najstarszą wzmianką pisemną o Bielsku.
685 lat temu
W 1327 r. Bielsko weszło w skład Czech.
565 lat temu
W 1447 r. przeniesiono parafię ze Starego Bielska do miasta Bielska.
Przed 470 laty
W 1542 r. rozpoczęto budowę zamku Grodzieckich.
440 lat temu
W 1572 r. z księstwa cieszyńskiego wydzielone zostało państwo bielskie, będące wolnym państwem stanowym
430 lat temu...
prawdopodobnie urodził się Melchior Grodziecki (ur. w 1582 lub 1584 r. w Cieszynie, zm. w 1619 w Koszycach) ? jezuita, prezbiter, męczennik i święty Kościoła katolickiego.
420 lat temu
9 IV 1592 r. w Cieszynie urodził się Jerzy Trzanowski (zm. 29 V 1637 r. w Świętym Mikulaszu na Słowacji) ? pisarz religijny, poeta, nadworny kaznodzieja barona Jana Sunnegha, proboszcz w Bielsku. Jego kancjonał ?Cithara sanctorum? zawiera 402 pieśni w dialekcie morawskim i doczekał się 150 wydań! ?
Sunneghowie rozpoczęli władanie państwem bielskim (1592-1724)
395 lat temu
W 1617 r. zmarł Adam Wacław (ur. w 1574 r.) książę cieszyński. Dla poprawy położenia materialnego zaskarbił sobie względy panujących Habsburgów. W 1610 r. zmienił wyznanie z ewangelickiego i stał się gorliwym katolikiem.
370 lat temu
Pierwszy najazd Szwedów, którzy łupili Bielsko i okolice kilkakrotnie w latach 1642-1660.
Przed 345 laty
2 lutego 1667 r. zmarł Stanisław Kaszkowic (ur. w Żywcu w XVI w.) proboszcz w wielu parafiach na Żywiecczyźnie i ziemi oświęcimskiej, tłumił na czele oddziałów rebelię Kostki Napierskiego oraz likwidował oddziały szwedzkie w czasie tzw. Potopu, czyniąc wrogom prawdziwe rzezie.
275 lat temu
19 II 1737 r. w Trzycieżu k. Cieszyna urodził się Paweł Twardy (zm. 20 XII 1807 r. we Wrocławiu) duchowny ewangelicki i pisarz religijny. Był nauczycielem języka polskiego w Berlinie, kaznodzieją i pastorem w kościele św. Krzysztofa we Wrocławiu, wydawcą polskich książek religijnych, fundatorem stypendiów dla polskich teologów z Cieszyńskiego.
270 lat temu
W 1742 r. po podziale Śląska Bielsko weszło w skład prowincji Śląsk Austriacki.
Przed 265 laty
3 III 1747 r. urodził się Leopold Jan Szersznik (zm. 12 lutego 1814 r.), ksiądz katolicki, jezuita, pedagog, bibliofil, fundator biblioteki, pionier muzealnictwa. Zbiory Szersznika, udostępniane częściowo już od 1782 r., stały się zaczątkiem pierwszego na ziemiach polskich publicznego muzeum (dziś Muzeum Śląska Cieszyńskiego w Cieszynie). W 1808 r. na mocy testamentu ufundował w tym mieście bibliotekę publiczną, dla pomieszczenia której zakupił już w 1802 r. dawny budynek pogimnazjalny. Wszystkie zbiory opisał i skatalogował według ówczesnej wiedzy. Zarówno księgozbiory, jak i zbiory muzealne Szersznika, włącznie z regałami na książki, zachowały się w większej części do chwili obecnej we wspomnianym muzeum oraz Książnicy Cieszyńskiej.
Przed 260 laty
W 1752 r. państwo bielskie zakupił hrabia Aleksander Józef Sułkowski
255 lat temu
W 1757 r. Biała otrzymuje wielki przywilej miejski, na podstawie którego zostały założone cechy rzemieślnicze.
240 lat temu
W 1772 r. w Ustroniu uruchomiono pierwszy prymitywny piec hutniczy.
Biała weszła w skład austriackiej prowincji Galicja.
Przed 235 laty
19 XII 1777 r. w Cisownicy urodził się Jerzy (Jura) Gajdzica (zm. 16 II 1840 r.). Był zwykłym pańszczyźniany chłopem, a miał pokaźną bibliotekę. Był autorem najstarszego ekslibrisu chłopskiego ? najstarszego chłopskiego znaku własnościowego w Polsce.
Przed 230 laty
28 II 1782 r. w Bierach k. Jasienicy urodził się Józef Bożek (zm. 23 II 1835 r.) ? konstruktor i wynalazca zw. ?polskim lub czeskim Stephensonem?. Ukończył gimnazjum filologiczne w Cieszynie. Studiował w Brnie i Pradze. Stworzył precyzyjny zegar dla praskiego Instytutu Astronomicznego, automatyczny warsztat tkacki i postrzygarkę sukna, maszynę do szlifowania zwierciadeł oraz liczne udane protezy rąk i nóg dla inwalidów wojennych. Tam też, prawdopodobnie nic nie wiedząc o lokomotywie Anglika Stephensona z 1814 r., zbudował pierwszy na kontynencie europejskim powóz z napędem parowym (w 1815 r.), a później i łódź z parowym silnikiem (w 1817 r.). Zmarł w biedzie. ?
210 lat temu
W 1802 r. nauczyciel i katecheta Gimnazjum Katolickiego w Cieszynie ks. Jan Leopold Szersznik otworzył muzeum w dawnym budynku tejże szkoły, tuż obok kościółka św. Krzyża.
W 1802 r. w Kongresówce urodził się Józef Majewski (zm. 15 IX 1886 r. w Korbielowie) ? gajowy w korbielowskich dobrach Habsburgów, pierwszy nauczyciel w Korbielowie, protoplasta nauczycielskiego rodu Majewskich.
205 lat temu
9 V 1807 r. w Lesznej Dolnej urodził się Paweł Cienciała (zm. 10 VI 1883 r. w Mistrzowicach) ? nauczyciel, działacz narodowy.
Przed 190 laty
10 VIII 1822 r. w Św. Janie na Orawie ur. się Jan Kalinciak (zm. 16 VI 1871 r. w Martinie) pedagog, pisarz, działacz społeczny na Śląsku Cieszyńskim. Współpracownik ks. Leopolda M. Otto, autor 12 powieści.
W 1822 r. w Olbrachcicach ur. się Franciszek Michejda (zm. w 1875 r.), który wraz z żoną Anną dał początek rodowi Michejdów.
Przed 160 laty
1 I 1852 r. w Jeleśni urodził się Mieczysław Łazarski (zm. 7 V 1930 r. w Krakowie) ?matematyk, filozof, prof. Politechniki Lwowskiej. Najważniejszym jego dziełem są ?Zasady geometrii wykreślnej?, które opublikował w latach 1903 i 1906, a na których kształciły się pokolenia Polaków. Brat Stanisława (1849-1938) ? posła na Sejm Krajowy i do Rady Państwa.
8 lutego 1852 r. w Ropicy urodził się Paweł Wania (zmarł w osamotnieniu w skoczowskim przytułku w 1945 r.). Był działaczem społecznym i gospodarczym, instruktorem Szkoły Rolniczej w Kocobędzu, radnym miejskim Skoczowa, przez wiele lat prezesem tamtejszego Kasyna Rolniczego, był uważany za najbogatszego mieszkańca Skoczowa.
5 XII 1852 r. w Lesznej Górnej ur. się Jan Pindór (zm. 29 XII 1924 r. w Cieszynie) pisarz religijny, poliglota.
W 1952 r. w Wadowicach przyszedł na świat Karol Korn (zm. 1906 r. w Bielsku) ? architekt pochodzenia żydowskiego, budowniczy, filantrop, który stworzył w Bielsku wielkomiejski wizerunek centrum tego miasta. Miał firmę budowlano-architektoniczną ?Karl Korn?. Był właścicielem cegielni, kamieniołomu w Straconce i tartaku, a przez pewien czas (ok. 1889-1904) także hotelu Kaiserhof w Bielsku. Otrzymał od cesarza Austrii Franciszka Józefa I tytuł cesarsko-królewskiego radcy budowlanego. W 1998 r. został uhonorowany przez władze Bielska-Białej ulicą swojego imienia (szerzej piszemy o nim w tekście pt. ?Cesarsko-królewski radca?. ?
W 1852 r. spod pras drukarni Karola Prochaski wyszedł pierwszy polski podręcznik ?Początki czytania dla użytku szkół ludowych w Górnym Śląsku? opracowany przez nauczyciela ewangelickiej szkoły ludowej w Cieszynie Jana Śliwkę.
150 lat temu
3 II 1862 r. w Zabrzegu urodził się Józef Londzin (zm. 21 IV 1929 r. w Cieszynie) ? ksiądz katolicki (od 1927 r. prałat, honorowy kanonik kapituł: katowickiej i sandomierskiej), działacz społeczny i polityczny, historyk, burmistrz Cieszyna, redaktor ?Gwiazdki Cieszyńskiej? , prezes Macierzy Ziemi Cieszyńskiej, założyciel i aktywny działacz wielu innych polskich organizacji religijnych i społecznych. W czasie I wojny światowej był członkiem Naczelnego Komitetu Narodowego. W październiku 1918 razem z Janem Michejdą, reprezentującym polskich ewangelików oraz socjalistą Tadeuszem Regerem stanął na czele Rady Narodowej Księstwa Cieszyńskiego. Wiosną 1919 brał udział w konferencji pokojowej w Paryżu, gdzie bronił interesów ludności polskiej i walczył o przyłączenie większości Śląska Cieszyńskiego do Polski. W latach 1919-1928 poseł na Sejm RP, a od roku 1928 senator.
14 III 1862 r. w wieku 64 lat zmarł w Skoczowie malarz Franciszek Mainhalt. Jego jedyny znany obraz ?Ostatnia wieczerza? ? sygnowany ?F. Mainhalt maler aus Skotschau 1857? znajduje się w kościele ewangelickim w Goleszowie.
15 VIII 1862 r. w Końskiej urodził się Jerzy Kubisz (zm. 5 VI 1939 r. w Cieszynie) ? pedagog, działacz społeczny, redaktor; od 1892 r. wydawał Miesięcznik Pedagogiczny. Był ojcem redaktora i dramaturga Władysława i dra filozofii Stanisława (obaj zginęli w niejasnych okolicznościach w czasie II wojny światowej).
19 IX 1862 r. w Kaliszu urodził się Juliusz Bursche (zamordowany 20 II 1942 r. prawdopodobnie w Berlinie) ? znany pastor, działacz społeczny, redaktor; w latach 1898-1914 wydawał ?Zwiastuna Ewangelickiego?.
W 1862 r. w Bielsku miejscowi fabrykanci powołali do życia Szkołę Mistrzów Tkackich, przekształconą w 1874 r. na Państwową Szkołę Przemysłową.
20 V 1867 r. w Milikowie urodził się ks. Antoni Macoszek (zm. 9 stycznia 1911 r. w Bielsku od rany postrzałowej po bandyckim napadzie na plebanię w Dziedzicach) ? ksiądz katolicki, działacz społeczny, publicysta, o którym więcej pisaliśmy w poprzednim numerze.
140 lat temu
12 IV 1872 r. w Nowym Jorku urodził się Tadeusz Reger ( zm. 15 października 1938 w Bystrej Śląskiej) ? polski działacz socjalistyczny na Śląsku Cieszyńskim, poseł do parlamentu Rzeszy i na sejm II RP (1919-1935), prezes Rady Narodowej Księstwa Cieszyńskiego.
14 V 1872 r. w Borowie nad Bzurą przyszła na świat Zofia Kirkor-Kiedroniowa z domu Grabska (zm. 15 czerwca 1952) ? działaczka społeczna. Była córką Stanisławy i Feliksa Grabskich, siostrą Stanisława i Władysława Grabskich. W Warszawie ukończyła tzw. Latający Uniwersytet i zdała egzamin rządowy na nauczyciela matematyki. Była działaczką PPS i w latach 1894-1896 przebywała na zesłaniu w Permie i Jekaterynosławiu. Od 1905 do 1920 r. przebywała na Śląsku Cieszyńskim. Została działaczką Macierzy Szkolnej Śląska Cieszyńskiego, a od 1918 do 1920 r. była członkiem Rady Narodowej Śląska Cieszyńskiego.
Do śmierci nie zapomniała o krzywdach, jakich doznała jej rodzina z rąk czeskich agresorów. Robiła wszystko, żeby o Polakach na Zaolziu pamiętały również polskie władze. ?
Przed 135 laty
20 IX 1877 r. w Ustroniu urodził się Jan Wantuła (zm. 29 VII 1953 r. w Ustroniu) najbardziej znany chłoporobotnik ? bibliofil swych czasów, działacz społeczny; ojciec Andrzeja Wantuły prof. teologii, biskupa ewangelickiego.
5 XI 1877 r. w Wyborgu w Finlandii urodził się Władysław Kępiński, właściciel Moszczanicy k. Żywca, działacz społeczny i gospodarczy, więzień obozów koncentracyjnych, represjonowany przez komunistów.
130 lat temu
W 1882 r. Jan Kubisz (1848-1929) wydał swój pierwszy tom poetycki pt. ?Niezapominajka?, który zaczyna słynny wiersz, a obecnie hymn Śląska Cieszyńskiego ?Płyniesz Olzo?.
30 V 1882 r. w Jaworznie urodził się Feliks Koczur (zm. 12 III 1962 r. w Milówce) długoletni kierownik i budowniczy szkół na Żywiecczyźnie, działacz ludowy, poseł na Sejm Ustawodawczy RP
22 IX 1882 r. w Warszawie zmarł Leopold Marcin Otto (ur. 2 XI 1819 r. w Warszawie) ks. ewangelicki, działacz i przywódca narodowy na Śląsku Cieszyńskim, twórca Zwiastuna Ewangelickiego, ogólnopolskiego pisma ewangelików, wydawanego do dziś w Bielsku-Białej, którego pierwszy nr ukazał się na dwa tygodnie przed wybuchem Powstania Styczniowego (szerzej piszemy o tym w artykule pt. ?Ewangelickie rocznice?).
W 1882 r. w Oświęcimiu-Babicach urodził się Alfons Osadziński (zm. z wycieńczenia w październiku 1940 r. w KL Mauthausen-Gusen) pedagog, nauczyciel w Malcu i Czańcu, w latach 1915-18 przebywał w niewoli rosyjskiej na Syberii; w kwietniu 1940 r. aresztowany i przewieziony do Dachau, a następnie Mauthausen-Gusen.
125 lat temu
6 IV 1887 r. w Dąbrowie Tarnowskiej urodził się Jan Marcinek (zm. w 1965 r.) od 1925 r. nauczyciel i kierownik żywieckich szkół oraz towarzystw śpiewaczych, inscenizator oper, kompozytor.
7 VII 1887 w Jaworzynce ur. się Jan Łysek (poległ 5 XI 1915 r. w bitwie Legionów ? jako dowódcza oddziału śląskiego ? pod Kostiuchnówką na Wołyniu) pisarz, działacz społeczny, pedagog, jeden z twórców skautingu na Śląsku, kierownik szkoły w Jaworzu do wybuchu I wojny światowej.
26 X 1987 r. w Bystrzycy ur. się Kornel Michejda (zm. 6 XI 1960 w Krakowie) lekarz, prof. Uniwersytetu im. S. Batorego w Wilnie, kierownik katedr chirurgii AM w Gdańsku i Krakowie, rektor AM w Krakowie.
W roku 1887 zapoczątkowano budowę nowego dworca kolejowego na Dolnym Przedmieściu w Bielsku.
120 lat temu
W 1892 r. powstała OSP w Dziedzicach, funkcjonująca pod polską komendą (piszemy o niej m.in. w artykule pt. ?Tata?).
2 II 1892 r. w Żywcu urodził się Józef Namysłowski (rozstrzelany w Oświęcimiu 2 VI 1943 r.) pedagog, działacz Towarzystwa Szkoły Ludowej, prowadził tajne nauczanie i organizował na Żywiecczyźnie ZWZ.
2 VII 1892 r. w Husiatynie na Podolu urodziła się Maria Anna Kępińska z d. Zaleska (zm. 26 VII 1980 r. w Wadowicach) żywiecka działaczka katolicka i społeczna, publicystka, która wraz z arcyksiężną Alicją Habsburg zorganizowała Katolicki Związek Młodzieży Żeńskiej.
16 VII 1892 r. w Ślemieniu urodził się Jan Krzak (zm. 7 X 1946 r. tamże) walczył o polskość w latach 1918-22, dwukrotnie odznaczony Krzyżem Walecznych, brał udział w kampanii wrześniowej, więziony przez hitlerowców jako oficer rezerwy w Oflagu II c w Woldenbergu; był pedagogiem, długoletnim kierownikiem szkoły podstawowej w rodzinnej wsi.
25 VIII 1892 r. w Żywcu urodził się Michał Jeziorski (zm. 13 VI 1942 r. w Dachau), legionista, nauczyciel, działacz społeczny, założyciel Muzeum Ziemi Żywieckiej, członek ruchu oporu (m.in. AK), zmarł z wycieńczenia w niemieckim obozie.
31 X 1892 r. w Żywcu urodził się Leonard Rybarski (poległ 6 VII 1915 r. pod Urzędowem na Lubelszczyźnie) ppor., oficer I Brygady Legionów; 7 sierpnia 1914 r. na czele kompanii 127 żołnierzy wyruszył z Żywca pod rozkazy J. Piłsudskiego.
8 XI 1892 r. w Batkowie k. Inowrocławia urodził się Marcin Mróz (zm. 17 XII 1958 r. w Ujsołach) strażnik graniczny ze Złatnej, dwukrotnie uciekał z rosyjskiej niewoli ? w czasie I wojny światowej z Syberii przez Mandżurię i Chiny na statkach dookoła świata do odrodzonej Polski, a podczas II wojny światowej z transportu spod Rawy Ruskiej; w czasach PRL-u żył w nędzy; dopiero na kilka lat przed śmiercią został portierem w Bispolu w Bielsku-Białej.
20 XII 1892 r. w Krakowie urodził się Jan Stanisław Bystroń (zm. 18 listopada 1964 r. w Warszawie) etnograf i socjolog, profesor uniwersytetów w Poznaniu, Krakowie i Warszawie, członek Polskiej Akademii Nauk. Był synem językoznawcy Jana i Marii z Cinciałów, wnukiem etnografa i śląskiego działacza społecznego Andrzeja Cinciały.
25 XII 1892 r. w Kamesznicy urodził się Stanisław Ryczkiewicz (zm. 23 X 1979 r. w Sporyszu) por. WP, podczas pobytu na urlopie zdrowotnym w czasie I wojny światowej 1 XI 1918 r. zorganizował wraz z kolegami oficerami polskie władze na terenie miasta i powiatu żywieckiego. Później brał udział w wojnie bolszewickiej i organizował oddziały powstańców śląskich.
Przed 115 laty
W 1897 r. w Zarzeczu w pow. cieszyńskim przyszedł na świat Ludwik Kobiela (zm. w 1945 r.) nauczyciel, folklorysta, pisarz, autor opowiadań pt. ?Żabi kraj? (1936), ojciec słynnego aktora Bogumiła Kobieli.
15 IV 1897 w Warszawie urodził się Stanisław Kwaskowski (zm. 21 XI 1986 r. tamże) pierwszy powojenny dyrektor Teatru Polskiego w Bielsku i Cieszynie (1945-49).
28 VII 1897 r. w Żywcu urodził się Edward Moroń (zm. 27 III 1978 r. tamże) oficer Armii Błękitnej gen. J. Hallera. Do 1939 r. pracował w KKO ? Bank w Bielsku, w czasie wojny był członkiem wywiadu AK. Współorganizował Towarzystwo Śpiewacze ?Lutnia?; w chórze tym występował aż do śmierci.
3 VIII 1897 r. w Krakowie urodziła się Olga Pytlik (zm. 7 III 1993 r.) żywiecka nauczycielka, wychowawczyni wielu pokoleń nauczycieli muzyki.
20 XI 1897 r. w Okrajniku urodził się Franciszek Raczek (zm. 19 II 1987 r. w Pietrzykowicach) płk Wojska Polskiego, absolwent TSL w Białej, ?Hallerczyk?, ranny w wojnie polsko-bolszewickiej w 1920 r., odznaczony Krzyżem Walecznych, walczył w kampanii wrześniowej, w październiku 1939 r. przedostał się do Francji, gdzie brał udział w jej obronie, a następnie w wyzwalaniu Europy zachodniej. Po wojnie mieszkał w Edynburgu i Londynie, a od 1980 r. w Pietrzykowicach. Wydał kilka książek wspomnieniowych.
W 1897 r. w Węgierskiej Górce urodził się Fryderyk Janik (zm. w 1947 r.) kierownik szkoły w Juszczynie, od czasów kampanii wrześniowej był więziony w oflagu VII A w Murnau.
110 lat temu
14 lipca 1902 r. we wsi Kurczyce koło Zwiahla na Wołyniu urodził się Czesław Kuryatto (zm. 12 marca 1951 r. w Cieszynie) ? artysta malarz, portrecista, twórczością związany z Wisłą i Beskidem Śląskim.
6 I 1902 r. w Mistrzowicach na Zaolziu urodził się Paweł Pszczółka (zm. 23 I 1973 r. w Ochabach) polonista, pedagog, który rozpoczął pracę zawodową w szkole w Ligocie k. Czechowic-Dziedzic (podobnie jak kilka lat wcześniej Gustaw Morcinek). Uczył w Chybiu, Ochabach, Skoczowie. W Szkole Ludowej i Wydziałowej pracował z tak wybitnymi pedagogami jak Jan Żebrok, Rudolf Kukucz, Gustaw Morcinek, Jerzy Karch, Paweł Tendera. W l. 1937-39 był kierownikiem SP nr 2 w Skoczowie i prezesem Zarządu Koła Macierzy Szkolnej.
22 I 1902 r. zmarł Jan Szonowski kierownik szkoły w Skoczowie. Dzięki jego staraniom wybudowano jednopiętrową szkołę przy ul. Bielskiej.
30 VI 1902 r. w Krakowie zmarł Jan Bystroń, pseud. Marian Czeszewski (ur. 13 VI 1860 r. w Dolnych Datyniach) językoznawca polski, ojciec Jana Stanisława Bystronia.
19 X 1902 r. otwarto na Blichu w Bielsku-Białej Dom Polski. Inicjatorem jego powstania był znany działacz ludowy i narodowy ks. Stanisław Stojałowski (więcej pisaliśmy o tym w KB 2011).
22 X 1902 zmarł w Cieszynie Ignacy Świeży (ur. 12 października 1839 w Kończycach Wielkich) ? ksiądz katolicki, działacz narodowy i oświatowy; duszpasterz w Racimowie i Bielsku. W 1873 r. założył Dziedzictwo bł. Jana Sarkandra i był jego prezesem do 1897 r. W latach 1878-1902 był posłem do śląskiego Sejmu Krajowego w Opawie. Napisał kilka powieści i kolekcjonował anegdoty, przysłowia i pieśni ludowe. Tłumaczył z języka niemieckiego i francuskiego. Jego imię nosi jedna z cieszyńskich ulic.
8 XI 1902 r. w Bielsku-Białej urodził się Rudolf Luszczak (zm. 3 III 1992 r. tamże) legendarny aktor Teatru Polskiego w Bielsku-Białej.
22 XI 1902 r. w Żywcu urodził się Mieczysław Jan Obtułowicz (zm. 5 X 1970 r. w Krakowie) dermatolog, pionier alergologii w Polsce, prof. Akademii Medycznej w Krakowie, uczestnik kampanii wrześniowej, 17 IX ciężko ranny pod Janowem Lubelskim, założyciel i prezes wielu towarzystw lekarskich, autor mnóstwa publikacji dotyczących wenerologii, dermatologii i alergologii.
12 XII 1912 r. w Ustrzykach Dolnych urodził się Adam Dziurzyński (zm. 26 IV 1991 r.) w czasie wojny służył w dywizjonach bombowych 300 i 301 w Wielkiej Brytanii, wieloletni komendant szkoły szybowcowej na Żarze, zwany pieszczotliwie ?Wujkiem?, zasłużony dla beskidzkiej awiacji.
W 1902 r. miasto Skoczów odkupiło od Komory Książęcej stary zamek piastowski i rozpoczęło jego restaurację. Ostatnim mieszkańcem zamku był policjant miejski Jan Warcenga, który zmarł 9 II 1940 r. w tydzień po swoich 83 urodzinach. Przed wojną ?kończył silnymi chwytami każdą bójkę w wiślickiej gospodzie?. Z zawodu był kapelusznikiem. Był również założycielem skoczowskiego chóru.
Przed 105 laty
12 I 1907 r. w Sporyszu urodził się Bronisław Jasicki (zm. 19 XI 1992 r. w Krakowie) antropolog, prof. UJ, prof. i rektor WSWF w Krakowie.
16 I 1907 r. w Buczkowicach urodziła się Julia Mrozik-Moc (zm. 4 IX 1992 r. w Żywcu) działaczka OM TUR, PPS, LK w Żywcu.
15 III 1907 r. w Żywcu urodził się Józef Oślizło (zamordowany przez hitlerowców w lasach bydgoskich we wrześniu 1939 r.) pedagog, nauczyciel biologii i chemii w szkołach Żywca, powiatu bialskiego i Chełmży.
11 V 1907 r. w Ligotce Kameralnej zmarł Jerzy Bogusław Heczko (ur. 14 V 1825 r. w Łyżbicach) autor kancjonałów dotąd używanych na Zaolziu.
12 V 1907 r. w Końskiej ur. się Paweł Kubisz (zm. 19 IX 1968 r. w Czeskim Cieszynie) niezależny poeta zaolziański, działacz społeczny tępiony przez wszelkie władze ? czeskie i niemieckie.
18 V 1907 r. w Zdoni urodził się Władysław Oszelda (zm. 10 VIII 2005 r. w Cieszynie) dziennikarz, działacz na rzecz Polonii, przed II wojną światową red. nacz. Wydawnictw Światowego Związku Polaków zza Granicy. W 1961 r. założył w Cieszynie Klub Propozycji, który organizował życie społeczne i kulturalne mieszkańców ziemi cieszyńskiej. ?
28 V 1907 r. w Mikuliczynie nad Prutem urodził się Władysław Midowicz (zm. w 1993 r.) absolwent Gimnazjum Realnego w Białej, PAH we Lwowie oraz UJ, filozof, meteorolog, klimatolog, społecznik, autor przewodników beskidzkich, przed wojną gospodarz schroniska na Markowych Szczawinach i kierownik obserwatorium meteo-astronomicznego na szczycie Popa Iwana w Czarnohorze, w czasie wojny kpt. lotnictwa polskiego i brytyjskiego, po jej zakończeniu żył na Malajach i w Australii. Po powrocie do kraju w 1967 r. był społecznym opiekun szlaków tatrzańskich i beskidzkich.
5 VII 1907 r. w Roztropicach urodziła się Maria Wardas (zm. 17 IV 1986 r. w Warszawie) powieściopisarka, napisała m.in. powieść biograficzną o Franciszku Żwirce i Stanisławie Wigurze; w cyklu powieściowym ?Wyłom? przedstawiła wieś na Śląsku Cieszyńskim na przełomie XIX i XX w. Była pionierką i propagatorką lotnictwa w Polsce. W czasie II wojny światowej brała udział w partyzantce. Po wojnie zamieszkała w Skoczowie (szerzej piszemy o niej w tekście pt. ?Dziewczyna z chmur?).
20 VII 1907 r. w Wilnie urodził się Stanisław Rynkiewicz (zm. 17 III 1991 r. w Porąbce) przed wojną grywał w wileńskiej ?Reducie?, w której J. Osterwa przydzielał mu niewielkie role. Od 1952 r. pracował w Elektrowni Wodnej w Porąbce. W tejże miejscowości zorganizował amatorski ruch teatralny.
25 VIII 1907 r. w Karwinie urodził się Ludwik Brożek pseud. Jan Kurzelowski (zm. 7 VI 1976 r. w Cieszynie) ? bibliotekarz, bibliograf, kustosz Muzeum w Cieszynie, publicysta, nauczyciel, folklorysta Śląska Cieszyńskiego zwany ?Cieszyńskim Estreicherem?. Jego bibliografia liczy ponad 500 pozycji. Współpracował z Polskim Słownikiem Biograficznym. Zgromadził 15 tysięcy książek i broszur, które po jego śmierci w całości kupił Uniwersytet Śląski dla Biblioteki Wydziału Filologicznego w Sosnowcu.
22 X 1907 r. w Pewli Wielkiej urodził się Karol Byrtek (zm. w 1989 r.) instrumentalista ludowy, uhonorowany w 1984 r. nagrodą im. O. Kolberga. Jego tradycje kontynuują kolejne pokolenia Byrtków.
10 XII 1907 r. w Pewli Małej urodził się Czesław Janik (zm. 29 lipca 1949 r. w Żywcu) ? współpracownik Stanisława Szczotki i członek AK o ps. Grapa, prof. LO w Żywcu.
14 XII 1907 w Aleksandrowicach k. Bielska urodził się Karol Badura (zm. 23 XII 1983 w Rzymie). Był m.in. uczniem Gustawa Morcinka w skoczowskiej szkole. Ukończył Seminarium Nauczycielskie w Białej. W czasie wojny uciekając przed Niemcami, dostał się do sowieckiej niewoli. Przebył szlak bojowy z armią gen. Andersa. Po II wojnie światowej pozostał na Zachodzie. Był bardzo cenionym malarzem, zwłaszcza we Włoszech i Ameryce. Parał się również poezją. Zdobył takie nagrody jak Premio Leonardo da Vinci, Premio Dante Alighieri oraz honorowe członkostwo Akademia Tiberiana. Jego nieziszczonym życzeniem było zostawić swoją twórczość na ziemi, która go zrodziła. Nie chciał, aby jego prace poniewierały się ?po obcych progach? (szerzej piszemy o nim w artykule pt. ?Szron z beskidzkiej ziemi?).
100 lat temu
13 II 1912 r. w Milówce urodził się Stanisław Szczotka (zm. 11 VIII 1954 r. w Poznaniu) profesor historii i socjologii wsi, doktor filozofii, badacz dziejów Żywiecczyzny, współtwórca Muzeum Regionalnego w Żywcu. Prawdopodobnie do jego śmierci przyczynili się funkcjonariusze UB (szerzej piszemy o nim w artykule pt. ?legenda Stanisława Szczotki?).
13 II 1912 r. w Tychach ur. się Paweł Tendera. Po maturze w 1932 r. przeniósł się do Skoczowa, w którym uczył w Szkole Ludowej i Wydziałowej. Założona przez niego 75 lat temu I Drużyna Harcerska im. Pawła Stalmacha dała początek skoczowskiemu harcerstwu. Był prezesem chóru mieszanego i dyrygentem chóru męskiego w Skoczowie. Po wojnie był nauczycielem akademickim ? przez 15 lat dziekanem Wydziału Przemysłu AE w Katowicach, przez 3,5 r. jej prorektorem. Tytuł prof. zw. zdobył 7 X 1976 r. Skoczowianie odwdzięczyli mu się nadając jego imieniem plac w centrum miasta.
1 V 1912 r. urodził się w Skoczowie Jan Pelar. Był utalentowanym malarzem. W 1932 r. ukończył Seminarium Nauczycielskie w Cieszynie. Uczył w Szkole Wydziałowej w Skoczowie oraz innych placówkach na Śląsku. W sierpniu 1939 r. zmobilizowany jako podporucznik piechoty ? rezerwista. Dostał się do niewoli sowieckiej. Był więźniem Kozielska. Zginął w Katyniu ? zamordowany na mocy decyzji Biura Politycznego KC WKP(b) z 5 marca 1940 r. przez funkcjonariuszy NKWD.
12 V 1912 r. w Wadowicach urodził się Franciszek Suknarowski (zm. 6 VII 1998 r.) rzeźbiarz, pedagog, działacz kultury, m.in. autor pomnika pt. ?Macierzyństwo? w bielskim os. M. Kopernika. Studiował w ASP w Krakowie pod kierunkiem X. Dunikowskiego i K. Sichulskiego. Związał się z grupą ?Czartak? Emila Zegadłowicza. Po wojnie był nauczycielem, m.in. w PLSP w Bielsku-Białej oraz dyrektorem Państwowego Ogniska Plastycznego. Przez wiele lat pełnił funkcję prezesa Towarzystwa Miłośników Ziemi Wadowickiej i Fundacji ?Czartak?.
24 VII 1912 r. w Mazańcowicach urodził się Józef Meissner ? nestor skoczowskich piekarzy. Od uzyskania dyplomu mistrzowskiego po terminowaniu (od 1920 r.) w piekarni Adolfa Kamińskiego przy Małym Rynku w Skoczowie w 1936 do 1996 r. pracował we własnych lub spółdzielczych piekarniach w Ligocie, Wiedniu, Cieszynie, Ustroniu i Skoczowie.
26 VII 1912 r. w Brennej Józef Mach (zm. 19 VII 2009 r.) piekarz z zawodu, założyciel GS ?Samopomoc Chłopska? oraz zespołów teatralnych i regionalnych (?Brenna? w 1963), instrumentalista, reżyser i rzeźbiarz (szerzej piszemy o nim w artykule pt. ?Z folklorem przez życie?). ?
6 VIII 1912 r. we Lwowie zmarł Ferdynand Jakub Obtułowicz (ur. 1 I 1851 r. w Żywcu) dr medycyny ? działał i pracował w Krakowie i Lwowie, gdzie był m. in. prezesem Towarzystwa Higienicznego. Opublikował ponad 45 prac poświęconych higienie, medycynie sądowej, epidemiologii i chorobom skórnym, m.in. ?Czy zachodzi różnica i jaka między rowkami skórnemi pochodzącymi od ściśnienia szyi postronkiem dokonanego na żywym, a na trupie??
23 VIII 1912 r. urodził się w Skoczowie Ludwik Klimek (zm. w grudniu 1992 r. w Antibes). Już w 11 r. ż. wystawiał w rodzinnym mieście swe prace malarskie. W latach 1934-39 studiował w ASP w Krakowie, po czym wyjechał na trzyletnie stypendium do Francji. Tam zastała go wojna. Uczestniczył w akcjach ruchu oporu. W 1947 r. przeniósł się z Paryża do Nicei, ale ostatecznie osiadł w Antibes na Lazurowym Wybrzeżu. Był znanym kolorystą. Wystawiał w wielu krajach Zachodu, w tym także w Azji i Ameryce.
22 IX 1912 r. urodził się legendarny bielski księgarz Bronisław Zeman.
12 XI 1912 r. w Łodygowicach urodził się Stanisław Loranc (zm. 8 VII 1943 r. w Mauthausen-Gusen) kolejarz, absolwent Gimnazjum i Liceum w Białej oraz Instytutu Administracyjno-Gospodarczego, podejrzany o udział w akcjach sabotażowych i aresztowany przez hitlerowców, zginął w obozie.
20 XI 1912 r. w Cieszynie urodził się Emil Wiktor Baron ? pedagog, dyr. PSM w Cieszynie, prezes towarzystw muzycznych, animator kultury.
21 XII 1912 r. w Woli Pławskiej k. Mielca ur. się Józefa Zyta Sarama-Wojnar ? pedagog, poetka, animatorka kultury na Śląsku Cieszyńskim, wieloletnia przewodnicząca grupy literackiej ?Nadolzie?.
19 IV 1912 r. w restauracji Konheisnera w Skoczowie założono miejscowe stowarzyszenie Czerwonego Krzyża, liczące początkowo 32 członków. Prezydentem został burmistrz Anton Inochowski.
Przed 95 laty
27 III 1917 r. ur. się Emanuel Kornas. Był nauczycielem Szkoły Wydziałowej w Skoczowie. Po wojnie osiadł w RFN. Uprawiał malarstwo, drzeworyt i linoryt. Wiele z jego prac przedstawia Skoczów.
6 VI 1917 r. w Żywcu urodził się Julian Szczygieł, animator ruchu muzycznego, twórca i dyrygent orkiestr dętych na Żywiecczyźnie.
90 lat temu
1 I 1922 r. we Włosienicy k. Oświęcimia urodził się Józef Olek (zm. 7 VIII 1989 r. w Bujakowie) ksiądz katolicki, skazany za krytykę ustroju. Lata 1952-56 spędził w więzieniach Warszawy, Rawicza i Wronek. Od 1961 r. przebywał w Bujakowie, gdzie wybudował dom parafialny i kościół, scenę teatralną, kaplicę-muzeum itd. Był działaczem kultury, pisał wiersze.
5 I 1922 r. we Lwowie urodził się Zbigniew Loegler (zm. 2 XI 2008 r.) znany dziennikarz, od 45 r. związany z Beskidami.
21 I 1922 r. zmarł Hilary Filasiewicz (ur. 23 VI 1846) ? prawnik, działacz społeczny i narodowy w Cieszynie, współzałożyciel i prezes Rady Nadzorczej Towarzystwa Oszczędności i Zaliczek. W 1872 utworzył Towarzystwo Pomocy Nauk dla Księstwa Cieszyńskiego oraz w 1865 r. Macierz Szkolną; założyciel i wydawca Dziennika Cieszyńskiego.
2 II 1922 r. w Bystrej k. Żywca urodził się Karol Gołek (zm. 18 X 1985 r.) plastyk, pedagog, asystent Antoniego Kenara w zakopiańskiej szkole plastycznej, animator w Łódzkiej Wytwórni Filmów Fabularnych.
9 III 1922 r. w Suwałkach urodził się Lechosław Marszałek (zm. tragicznie 26 III 1991 r. w Bielsku-Białej) reżyser, animator, scenarzysta, autor opracowań plastycznych; twórca Reksia (formy literackiej i plastycznej) ? bohatera serialu animowanego dla dzieci; laureat wielu nagród festiwalowych (m.in. w Karlowych Warach, Wenecji, Gijon, Teheranie, Mannheim, Moskwie i Giffoni).
1 VI 1922 r. w Soblówce urodziła się Aniela Jończy (2 VII 1972 r. odebrała sobie życie) poetka ludowa, działaczka społeczna, twórczyni ZPiT ?Soblówka?.
1 VII 1922 r. w Wojakowej w pow. brzeskim w Małopolsce urodził się Józef Para ? dyrektor Teatru Polskiego w Bielsku-Białej (1967-1973), wybitny aktor i realizator dramatów klasycznych i sztuk T. Różewicza, znany m.in. z inscenizacji ?Persów? Ajschylosa? czy ?Kartoteki? Różewicza. Kinomanom zapadła w pamięć jego rola komisarza Przygody w filmach Vabank I i Vabank II J. Machulskiego.
14 VIII 1922 r. w Jaworzynce urodził się Edward Londzin muzyk, który grał m.in. w duecie z Lidią Grychtołówną i w WOSPR w Katowicach, dyrygował orkiestrą i grał w SFR, był pedagogiem w UŚl. w Cieszynie.
22 IX 1922 r. w Sosnowcu urodziła się długoletnia aktorka Banialuki Helena Zwolska, żona współzałożyciela bielskiej sceny lalkowej Zenobiusza Zwolskiego.
10 XII 1922 r. w Łyżbicach k. Cieszyna urodził się Jan Wantuła. Był dyrektorem Zespołu Szkół Zawodowych w Skoczowie, prezesem tamtejszego Koła Macierzy Ziemi Cieszyńskiej, aktywnym członkiem Tow. Miłośników Skoczowa, autorem wielu prac nt. Skoczowa i okolicy.
3 XII 1922 r. w Błędowicach Dln. urodził się Władysław Kiedroń (zm. 1 III 1992 r.) biskup ewangelicki na Zaolziu. Był m.in. absolwentem LO im. A. Osuchowskiego w Cieszynie, Szkoły Podchorążych Saperów w Szkocji i Uniwersytetu Warszawskiego. Służył w Polskich Siłach Zbrojnych na Zachodzie.
W 1922 r. ? dzięki staraniom grupy nauczycieli na czele z Janem Żebrokiem ? powstało w Skoczowie Koło Macierzy Szkolnej. Pierwszym bibliotekarzem koła został Gustaw Morcinek, który był później także autorem sztuk i aktorem występującym na szkolnej scenie, a w latach 1936-38 nawet prezesem koła.
W 1922 r. w Białej ? na bazie założonego w 1913 r. sokolego KS ?Szczerbiec? powstał Bialski Klub Sportowy; obecnie BKS Stal Bielsko-Biała.
85 lat temu
2 III 1927 r. w Czechowicach-Dziedzicach urodził się Witold Szalonek (zm. 12 X 2001 r. w Berlinie). Wywodził się z rodziny o zaolziańskim rodowodzie, która trafiła do Czechowic-Dziedzic po agresji Czech na Polskę w styczniu 1919 r. Był jednym z najważniejszych przedstawicieli nurtu awangardowego w muzyce europejskiej. W latach 1970-71 był rektorem PWSM w Katowicach, a od r. 1973 ? profesorem kompozycji w Hochschule der Künste w Berlinie. Prowadził liczne warsztaty i seminaria w Polsce, Niemczech, Danii i Finlandii (szerzej piszemy o nim w artykule ?Szalonek 1927-2001?).
16 III 1927 r. we Lwowie urodził się Stanisław Dulz (zm. 18 XII 2006 r.) autor filmów animowanych w SFR w Bielsku-Białej. W roku 1946 r. rodzina Dulzów została przymusowo wysiedlona ze Lwowa przez sowietów i trafiła najpierw na zachód Polski. Stanisław Dulz był rębaczem w KWK ?Biały Kamień:? w Wałbrzychu. Jego talent plastyczny zauważono w czasie służby wojskowej. Największe sukcesy przyniosłuy mu filmy z Bolkiem i Lolkiem. W r. 1977 zrealizował ? wraz z Władysławem Nehrebeckim ? pierwszy polski pełnometrażowy film animowany ?Wielka podróż Bolka i Lolka?, a w r. 1986 ? samodzielnie ? inny pełnometrażowy film pt. ?Bolek i Lolek na Dzikim Zachodzie?.
14 V 1927 r. w Skoczowie zmarł nagle Jan Michejda (ur. 18 VII 1853 r. w Olbrachcicach) adwokat, polityk, członek ścisłego kolegium Rady Narodowej Śląska Cieszyńskiego, pierwszy polski burmistrz Cieszyna.
14 V 1927 r. otwarto nową linię kolejową z Chybia do Skoczowa.
19 VI 1927 r. w Ustroniu urodził się znany akwarelista Bogusław Heczko.
9 VII 1927 r. w Lesznie k. Łęczycy przyszła na świat Zofia Rączka (zm. w 2010 r.), zasłużona dla ziemi żywieckiej historyczka, autorka wielu publikacji o regionie, do których materiały zbierała m.in. w Brukseli, Madrycie i Paryżu; parała się także malarstwem i twórczością poetycką.
22 XII 1927 r. w Milówce urodził się Stanisław Kąkol (zm. 26 II 1990 r.) dyrektor szkół na Żywiecczyźnie, inspektor oświaty, inicjator budowy m.in. Technikum Rolniczego i Liceum Ogólnokształcącego w Milówce.
1927 ? w Bielsku i Białej Krakowskiej wprowadzona zostaje komunikacja autobusowa.
Przed 80 laty
25 I 1932 r. w zmarł w Berlinie Józef Kiedroń (ur. 17 III 1879 r. w Błędowicach Dln.) działacz gospodarczy i narodowy, dyrektor kopalń w zagłębiu karwińskim, wygnany z Zaolzia wraz z rodziną po agresji Czech na Polskę, minister w rządzie swego szwagra W. Grabskiego (o rodzinie Zofii i Józefa Kiedroniów szerzej piszemy w artykule pt. ?Razem do historii?). ?
16 II 1932 r. w Starachowicach urodziła się Lucyna Szubel, od 1977 r. prezes grupy lit. ?Gronie? w Żywcu.
21 II 1932 r. w Wiśle ur. się Stefan Pojda ? działacz kultury i multiinstrumentalista, od 1972 r. kierownik zespołu ?Wisła?.
8 IV 1932 r. w Bestwinie urodziła się Zofia Słonka działaczka kultury.
15 V 1932 r. w Żywcu urodził się Jan Jureczko (zm. 3 VII 1983 r.) pedagog, wieloletni kierownik artystyczny i dyrygent ?Lutni? oraz dyrektor żywieckiej PSM.
20 V 1932 r. w Sibicy urodził się Władysław Rakowski ? muzyk, pedagog, w latach 1973-84 dyr. PSM w Cieszynie, dyrygent ?Lutni? w l. 1951-71 i Cieszyńskiej Orkiestry Symfonicznej, założonej przez niego w 1978 r., kier. muzyczny ZPiT Ziemi Cieszyńskiej.
20 V 1932 r. w Brzeżanach urodziła się Bernadetta Turno, od 1957 r. pracownica Muzeum w Bielsku-Białej, długoletnia dyrektorka tej placówki.
8 czerwca 1932 w Kościanie urodził się Piotr Augustyniak ? aktor teatralny, także filmowy i telewizyjny, związany przede wszystkim ze Sceną Polską Teatru Cieszyńskiego; pracował także w Starym Teatrze im. Heleny Modrzejewskiej oraz Teatrze Rozmaitości w Krakowie i Teatrze Muzycznym w Łodzi.
1 IX 1932 w Cieszynie urodził się Ryszard Paluch (zm. 27 IX 2005 r. w Bielsku-Białej) ? legendarny charakteryzator i perukarz Teatru Polskiego w Bielsku-Białej, laureat m.in. Złotej Maski dla artystów teatru.
W 1932 r. zmarł Mieczysław Ganszer ? kierownik apteki ?Pod Orłem? w Bielsku-Białej i wielu innych aptek w okolicznych miejscowościach (np. w Strumieniu), działacz ?Sokoła? w Żywcu (ur. 9 I 1863 r.)
W 1932 r. wybitni polscy matematycy i kryptolodzy Marian Rejewski, Jerzy Różycki i Henryk Zygalski z Biura Szyfrów Wojska Polskiego pod dowództwem cieszynianina Gwido Langera (ur. 2 IX 1894 r. w Żylinie, zm. 30 III 1948 r. wskutek zatrucia w niejasnych okolicznościach w Kinross w Szkocji) złamali szyfry niemieckiej Enigmy. W lipcu 1939 r. Gwido Langer przekazał dane na temat kodów Enigmy aliantom, dzięki czemu mocarstwa zachodnie uzyskały narzędzie, które w istotny sposób przyczyniło się do ich zwycięstwa w II wojnie światowej.
W 1932 r. w górnym biegu Wapienicy, u ujścia Barbary zbudowano zaporę wodną im. I. Mościckiego, a w wyniku spiętrzenia wód rzeki powstało sztuczne jezioro Wielka Łąka, które służy wyłącznie jako ujęcie wody.
Przed 75 laty
3 I 1937 r. w Ustroniu urodził się Hilary Drozd, założyciel (w r. 1977 ? wraz z Witoldem Szulakowskim) Beskidzkiego Kwartetu Smyczkowego, dyrygent Miejskiej Orkiestry Symfonicznej w Bielsku-Białej i innych zespołów muzycznych.
7 II 1937 r. w Brzezince urodził się Romuald Kłys, absolwent PLSP w Bielsku-Białej, od 1954 r. zatrudniony w bielskim SFR jako reżyser i scenarzysta filmowy.
30 III 1937 r. w Warszawie urodził się Stanisław Jan Kieresiński ? od 1968 r. aktor Teatru Polskiego w Bielsku-Białej.
1 IV 1937 r. w Cieszynie zmarł Władysław Michejda (ur. 17 III 1876 r. w Nawsiu) adwokat we Lwowie i Kijowie, burmistrz Cieszyna w latach 1929-37.
3 IV 1937 r. w Bielsku-Białej urodziła się Aleksandra Zawieruszanka, obdarzona nieprzeciętną urodą aktorka i modelka, absolwentka LO im. S. Żeromskiego w Bielsku-Białej, która w 1959 r. ukończyła PWST w Warszawie i przez ponad 30 l. występowała na deskach Teatru Narodowego. Znana m.in. z roli Fołtasiówny w debiutanckim filmie S. Barei ?Mąż swojej żony?, w którym partnerowała Bronisławowi Pawlikowi. Wystąpiła m.in. w filmie ?Walkower? J. Skolimowskiego ? wspólnie z reżyserem.
30 IV 1937 r. w Koniakowie urodziła się Zuzanna Gwarek, która po śmierci w 1962 r. teściowej Marii Gwarek przejęła koronkarski ośrodek koniakowski.
6 VII 1937 r. w Wesołej k. Dynowa na Podkarpaciu urodził się Zdzisław Kudła ? od 1965 r. animator i reżyser, a obecnie także dyrektor SFR w Bielsku-Białej.
29 VII 1937 r. w Chełmku urodził się Włodzimierz Czerw (zm. w 1993 r.) artysta malarz-samouk, alegorysta systemu komunistycznego.
3 VIII 1937 r. założono Klub Sportowy Górnik Czechowice.
15 IX 1937 r. we Lwowie urodził się Oktawian Fedak, fotografik, filmowiec, założyciel i działacz AKF Bielsko, współzałożyciel bielskiego DKF Kogucik.
70 lat temu
4 II 1942 r. w Sokalu urodził się Jan Petryszyn artysta, animator i reżyser SFR.
13 III 1942 r. w Gilowicach urodził się Jan Gąsiorek ? folklorysta, muzyk, kierownik zespołów regionalnych, autor wielu publikacji o folklorze beskidzkim.
8 IV 1942 r. w Przemyślu urodziła się Małgorzata Kozłowska artystka Teatru Polskiego w Bielsku-Białej, znana z wielu niezapomnianych kreacji, np. Erny w ?Prezydentkach? W. Schwaba.
9 IV 1942 w Dziedzicach urodził się Andrzej Gilman (zm. kilka lat temu) artysta plastyk, laureat ?Bielskiej Jesieni? w 1983 r. ?
10 IV 1942 r. zmarła w KL Auschwitz Janina Bühl (ur. 2 III 1901 r. w Żywcu) kierowniczka szkoły w Przyłękowie. Po wybuchu wojny zajęcia z dziećmi rozpoczynała od odśpiewania polskiego hymnu, uczyła patriotycznych pieśni, a na lekcjach czytano polskie książki. Przez wiele miesięcy była więziona, przesłuchiwana, aż wreszcie zginęła w obozie koncentracyjnym w Oświęcimiu. Mieszkańcy wsi i dzieci ze szkoły prowadzonej niegdyś przez nią zdecydowali, że zasługuje na miano patronki przyłękowskiej placówki.
19 IV 1942 r. w Mikuszowicach Śl. urodził się Stanisław Gola (zm. 30 VII 2010 r. w Bielsku-Białej), poeta, prozaik, publicysta, laureat ok. 400 nagród w konkursach literackich. ? Fot. M. Cholerek
4 V 1942 r. w Dachau zmarł Franciszek Bryja SAC (ur. 31 V 1910 r. w Rajczy) duchowny katolicki, męczennik za wiarę. Został aresztowany przez Gestapo 13 września 1941 r. i poddany przesłuchaniu w więzieniu śledczym przy Al. Szucha, a następnie uwięziony w charakterze zakładnika na Pawiaku. 23 listopada 1941 r. przewieziono go do hitlerowskiego obozu koncentracyjnego w Auschwitz-Birkenau, a następnie do obozu zagłady w Dachau.. Zagazowano go wraz z transportem inwalidów. Został jednym z bohaterów filmu Wandy Rollny Czas wielkiej próby.
17 IX 1942 r. urodziła się w Tczewie Teresa Budzisz-Krzyżanowska, absolwentka LO im. M. Skłodowskiej-Curie w Czechowicach-Dziedzicach oraz PWST w Krakowie, aktorka czołowych scen krakowskich i warszawskich (od 1997 r. w Teatrze Narodowym w Warszawie).
25 XI 1942 r. rozstrzelano w Oświęcimiu Antoniego Gowina ?Szarego? (ur. 19 XII 1906 r. w Żywcu) ? kierownika Inspektoratu Katowice ? Zachód TON ? NOW ? AK.
We wrześniu 1942 r. Gestapo zlikwidowało całą sieć dowódczą AK w inspektoracie bielskim, aresztując 72 żołnierzy Armii Krajowej.
2 XII 1942 r. w Goleszowie urodził się Ryszard Gabryś, muzykolog, kompozytor, pedagog, autor wielu publikacji o muzyce, absolwent PWSM w Katowicach. Od 1965 r. pedagog katowickiej AM, a w latach 1973-2003 cieszyńskiej filii Uniwersytetu Śląskiego, gdzie jako dyrektor Instytutu Wychowania Muzycznego współtworzył pionierski w kraju kierunek edukacji muzycznej.
Przed 65 laty
1 I 1947 r. w Miejscu Piastowym na Rzeszowszczyźnie urodził się Kazimierz Węgrzyn, osiadły na Kubalonce wierszopisarz.
17 I 1947 r. w Bielsku-Białej urodziła się Teresa Gołda-Sowicka ? bielska artystka plastyk.
15 IV 1947 r. w Mikuszowicach Krakowskich urodził się Jacek Lech ? właściwie Leszek Zerhau ? (zm. 25 marca 2007 r. w Katowicach), piosenkarz, wokalista zespołu Czerwono-Czarni. Pierwsza piosenka ?Bądź dziewczyną moich marzeń? stała się od razu wielkim przebojem. Na V Krajowym Festiwalu Piosenki Polskiej w Opolu w 1967 r. otrzymał wyróżnienie za piosenkę ?Pozwólcie śpiewać ptakom?. Z zespołem Czerwono-Czarnych wziął udział we wspólnym koncercie z The Rolling Stones oraz w wystawieniu mszy beatowej Pan przyjacielem moim. Wylansował wiele popularnych przebojów. ?
18 IV 1947 r. w Cieszynie urodziła się Lucyna Deckert-Firla artystka plastyk i pedagog.
18 IV 1947 r. w Krakowie urodził się artysta światowej sławy ? aktor filmowy i teatralny, profesor sztuki oraz reżyser Jerzy Stuhr, absolwent SP nr 14 (tzw. szkoły ćwiczeń) oraz LO im. S. Żeromskiego w Bielsku-Białej i PWST w Krakowie (później rektor tej uczelni). ?
19 IV 1947 r. urodził się Klaudiusz Maga (zm. 27 II 1971 r.) zapomniany nieco artysta ? aranżer, muzyk i kompozytor Czerwono-Czarnych oraz Tarpanów, brał udział w tworzeniu mszy beatowej; zmarł śmiercią tragiczną w niewyjaśnionych okolicznościach w Podkowie Leśnej w 24 roku życia. ?
14 V 1947 r. w Szczyrku urodziła się Zofia Krupińska animatorka kultury, założycielka zespołu ?Ondraszek? (z ojcem Janem Więzikiem).
9 VI 1947 r. w Bielsku-Białej urodził się Bohdan Smoleń ? artysta estradowy, satyryk, współtwórca legendarnego kabaretu ?Tey?, absolwent SP nr 3 i LO im. M. Kopernika w Bielsku-Białej (szerzej piszemy o nim w tekście pt. ?Sentymentalna podróż z Bohdanem Smoleniem?).
30 IX 1947 r. w Le Creusot urodził się Dominik Dubiel, cieszyński fotografik, muzealnik, dyr. Muzeum im. Zofii Kossak-Szczuckiej w Górkach Wielkich. ?
7 XII 1947 r. odbyła się premiera sztuki bielskiego poety Zygmunta Lubertowicza ?O Marysi sierotce i złotookiej sroczce? inaugurująca powstanie Teatru Lalek Banialuka utwo
Autor:
Jan Picheta
Galeria:
Klauzula informacyjna ›