Zasadniczo z chwilą zawarcia małżeństwa, z mocy prawa, pomiędzy małżonkami powstaje wspólność majątkowa. Oznacza to, że żona i mąż staną się współwłaścicielami, w równych sobie częściach, nabytego w czasie trwania małżeństwa majątku. Coraz więcej par jednak decyduje się na rozdzielność majątkową, ich liczba stale rośnie. Radczyni prawna Marta Wadas z Kancelarii Kupilas&Krupa w Bielsku-Białej wyjaśnia, czym jest wspólność majątkowa po ślubie, co wchodzi w jej skład oraz co należy do majątku osobistego małżonków i na czym polega umowa o rozdzielności majątkowej. Zachęcamy do zadawania pytań w temacie.

Wspólność majątkowa, zgodnie z obowiązującym prawem, powstaje z chwilą zawarcia małżeństwa i trwa aż do jego ustania spowodowanego w większości przypadków śmiercią małżonka czy rozwodem. Z zasady przyjmuje się, że udziały małżonków w majątku wspólnym są równe, a określenie nierównych udziałów w majątku wspólnym ma charakter wyjątkowy i wymaga specjalnego orzeczenia sądu. Warto mieć na uwadze, że wspólność ustawową można w dowolnym momencie trwania małżeństwa rozszerzyć lub ograniczyć. Para także w każdej chwili, zarówno jeszcze przed zawarciem małżeństwa, jak i w jego trakcie, może podjąć decyzję o podpisaniu umowy o rozdzielności majątkowej, powszechnie nazywanej intercyzą. Na początek warto jednak wytłumaczyć, czym dokładnie jest majątek wspólny i co wchodzi w jego skład.

Wspólność majątkowa obejmuje przedmioty majątkowe, które zarówno mąż, jak i żona nabyli w trakcie małżeństwa. Kodeks rodzinny i opiekuńczy wymienia przykładowe elementy majątku wspólnego. Nie jest to zamknięty katalog, dlatego można kierować się ogólną zasadą, że do majątku wspólnego należą składniki majątkowe nabyte przez oboje małżonków lub jednego z nich, a które nie zostały wymienione w przepisach dotyczących składników majątku odrębnego małżonków.

I tak, do majątku wspólnego należą m.in.

- pobrane wynagrodzenie za pracę i dochody z innej działalności zarobkowej każdego z małżonków - w tym zarówno podstawowe wynagrodzenie, jak i np. ekwiwalent za niewykorzystany urlop,
- dochody z majątku wspólnego, jak również z majątku osobistego każdego z małżonków – tutaj warto na przykładzie wyjaśnić, że chociaż mieszkanie nabyte przez małżonka przed ślubem stanowi jego majątek odrębny, to już czynsz z najmu tego mieszkania wchodzi do majątku wspólnego.

Zarządzanie majątkiem wspólnym

Z istoty majątku wspólnego wynika, że każdy z małżonków ma prawo posiadać jego składnik i korzystać z niego w taki sposób, jaki daje się pogodzić z analogicznym prawem drugiego małżonka. Oczywiście małżonkowie mogą umówić się na inny sposób korzystania ze składników majątku wspólnego, ale z ogólnej zasady wynika równe uprawnienie.

Małżonkowie są zobowiązani współdziałać w zarządzeniu majątkiem wspólnym, ale każdy z nich w większości przypadków może samodzielnie zarządzać majątkiem. Z art. 37 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego wynika, że zgoda małżonka jest potrzebna np. do sprzedaży wspólnej nieruchomości, czy dokonania darowizny z majątku wspólnego, przy czym ograniczenie nie dotyczy drobnej darowizny zwyczajowo przyjętej. Jako przykład takiej darowizny można wskazać, chociażby darowiznę na rzecz wspólnego dziecka małżonków, natomiast określenie „drobna” powinno być rozpatrywane w odniesieniu do konkretnych realiów sprawy.

Warto także wskazać, że zgodnie z art. 39 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, jeżeli jeden z małżonków odmawia zgody wymaganej do dokonania czynności związanej z majątkiem wspólnym, albo jeżeli porozumienie z nim napotyka trudne do przezwyciężenia przeszkody, drugi małżonek może zwrócić się do sądu o zezwolenie na dokonanie czynności. Sąd udziela zezwolenia, jeżeli dokonania czynności wymaga dobro rodziny.

Majątek osobisty małżonków - 10 elementów

Każdy z małżonków posiada również majątek odrębny (osobisty). Przynależą do niego jedynie te przedmioty, które zostały wyraźnie wymienione w art. 33 kodeksu rodzinnego i wspólnego. Wszystkie pozostałe składniki majątkowe, tak jak już wyżej było wskazane, wchodzą w skład majątku wspólnego.

Zgodnie z prawem, wskazuje się 10 takich elementów. Do majątku osobistego każdego z małżonków należą m.in. przedmioty majątkowe nabyte przed powstaniem wspólności ustawowej. Zasadniczo momentem powstania wspólności ustawowej jest chwila zawarcia związku małżeńskiego, więc można przyjąć, że są to składniki nabyte przed ślubem.

Są to również przedmioty majątkowe nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę, chyba że spadkodawca lub darczyńca inaczej postanowił. Jeżeli zatem małżonek otrzyma w drodze darowizny od rodziców mieszkanie, a z treści aktu notarialnego nie będzie wynikało wprost, że obdarowanym jest również małżonek dziecka, to przedmiot darowizny wchodzi w skład jego majątku odrębnego. Należy mieć jednak na uwadze, że o ile w przypadku aktu notarialnego darowizny mieszkania jest to łatwe do stwierdzenia, to w przypadku innych darowizn sytuacja może się skomplikować. W przypadku sporów sądowych niekiedy konieczne jest ustalenie, czy rzeczywistą wolą darczyńcy obdarowanie jedynie swojego dziecka, czy może jednak wsparcie obydwu małżonków. Jest to istotne szczególnie z perspektywy sprawy o podział majątku po rozwodzie, w której sąd ustala skład majątku wspólnego małżonków. 

Do majątku odrębnego każdego z małżonków należą także przedmioty majątkowe służące wyłącznie do zaspokajania osobistych potrzeb jednego z małżonków. W orzecznictwie wskazuje się, że takimi przedmiotami może być np. noszona na co dzień biżuteria, telefony komórkowe, czy laptopy.

Dalej, do majątku osobistego należą przedmioty majątkowe uzyskane z tytułu nagrody za osobiste osiągnięcia jednego z małżonków. Przykładowo, w wyroku z dnia 23.05.2013 r. Sąd Najwyższy orzekł, że „gratyfikacje pieniężne i rzeczowe otrzymane przez jednego z małżonków z tytułu zdobycia medalu olimpijskiego jako przedmioty należące do majątku osobistego tego małżonka”, uzasadniając, że „tak wyjątkowe i wybitne osiągnięcie, jakim jest złoty medal olimpijski zdobyty przez sportowca, jest wynikiem jego ponadprzeciętnego talentu i nadzwyczajnych wysiłków treningowych. Tym samym gratyfikacje otrzymane z tego tytułu w postaci nagród pieniężnych i rzeczowych należy zakwalifikować, zgodnie z art. 33 pkt 8 k.r.o. do jego majątku osobistego jako <<nagrody za osobiste osiągnięcia>>”.

Na czym polega intercyza?

Małżonkowie mogą przez specjalną umowę rozszerzyć lub ograniczyć wspólność ustawową, ustanowić rozdzielność majątkową albo rozdzielność majątkową z wyrównaniem dorobków. Poniżej przedstawiona zostanie natomiast najpopularniejsza z nich, czyli umowa o rozdzielności majątkowej.

Przyszli małżonkowie mogą jeszcze przed zawarciem małżeństwa zawrzeć umowę o rozdzielności majątkowej, potocznie zwaną intercyzą i w przypadku zawarcia takiej umowy, w momencie zawarcia małżeństwa, nie powstaje wspólność majątkowa. W przypadku rozdzielności majątkowej powstające w czasie małżeństwa składniki majątkowe są przypisywane do osobistego majątku każdego z małżonków.

Możliwe jest również zawarcie umowy o rozdzielności majątkowej w trakcie trwania małżeństwa lub nawet po orzeczeniu rozwodu, ale przed uprawomocnieniem się wyroku rozwodowego. Rozdzielność majątkowa może także powstać z mocy prawa, co ma miejsce w razie ubezwłasnowolnienia lub ogłoszenia upadłości jednego z małżonków. Ponadto, zgodnie z art. 52 § 1 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego z ważnych powodów każdy z małżonków może żądać ustanowienia przez sąd rozdzielności majątkowej.

Umowa ustanawiająca rozdzielność majątkową musi być zawarta w formie aktu notarialnego pod rygorem nieważności. Wbrew panującym powszechnie opiniom, fakt ustanowienia rozdzielności majątkowej nie pozbawia małżonków prawa do dziedziczenia po sobie oraz nie ma wpływu na alimenty na dzieci. Po ustanowieniu rozdzielności majątkowej małżonkowie nie mogą m.in. wspólnie rozliczać podatku Jednak, co istotne, podpisanie intercyzy pozwala np. na uniknięcie często trudnego i nieprzyjemnego postępowania o podział majątku po rozwodzie. Zachęcamy do zadawania pytań!

Artykuł powstał przy współpracy z Kancelarią Prawną Kupilas&Krupa z Bielska-Białej.

***

Powyższa publikacja portalu bielsko.biala.pl jest częścią cyklu publikacji na temat aktualnych problemów prawnych, z jakimi spotyka się każdy z nas w życiu prywatnym czy pracy zawodowej. Opracowania powstały dzięki współpracy z ekspertami z renomowanej kancelarii prawniczej z Bielska-Białej, którzy odpowiadają na łamach portalu na pytania Czytelników w sprawach dotyczących poruszanych zagadnień. Pytania można zadawać pod artykułem, na naszym profilu w Facebooku i na adres: [email protected], a także na adres i w serwisach społecznościowych Kancelarii Prawnej Kupilas&Krupa.

Dotychczas w tym cyklu ukazały się następujące artykuły: